Khi bị người ta nói xấu, cổ nhân đối đãi ra sao?

Khoan dung cùng với nhẫn nại là một loại khí tiết phi phàm, đồng thời còn là cảnh giới của lòng nhân ái vị tha, vô tư vô ngã. Đó không chỉ là biểu hiện của mĩ đức mà còn là một truyền thống tốt đẹp của nhân loại...

Cổ nhân giảng: “Hữu dung nãi đại, vô dục tắc cương”, ý tứ là: Tấm lòng rộng rãi bao dung mới có thể trở nên vĩ đại, không ham muốn truy cầu mới có thể giữ mình cương trực. Những người biết khoan dung nhẫn nhượng thường là người có phẩm chất đạo đức cao quý. Trong việc đối nhân xử thế, khi gặp mâu thuẫn hoặc xung đột, người xưa thường chọn cách nhẫn nhịn, dùng sự khoan dung và rộng lượng để thiện giải mọi thị phi ân oán.

Dưới đây là một số điển cố trong lịch sử:

Làm như không biết, không tố nhà thông gia

Theo ghi chép trong Tư Trị Thông Giám, sau khi dẹp xong loạn An Sử, Quách Tử Nghi trở thành bậc công thần vĩ đại trong thời kỳ phục hưng của hoàng thất nhà Đường. Hoàng đế Đường Đại Tông rất cảm kích nên đã gả con gái của ông là công chúa Thăng Bình cho con trai của Tử Nghi là Quách Ái.

Một lần, đôi vợ chồng trẻ cãi cọ nhau. Quách Ái thấy thê tử kiêu căng ngạo mạn về thân phận công chúa của mình nên đã tức giận nói: “Nàng có gì đặc biệt hơn người chứ? Chẳng phải là ỷ vào cha nàng làm Thiên tử sao? Nói cho nàng biết, giang sơn của phụ hoàng chính là do cha ta đánh bại An Lộc Sơn mới giữ được. Chẳng qua cha ta xem thường ngai vàng nên mới không làm hoàng đế mà thôi!”.

Thăng Bình công chúa nổi giận bất bình, lập tức hồi cung bẩm báo với phụ hoàng. Đường Đại Tông nghe con gái kể lại sự tình, bình thản nói: “Con vẫn còn là một đứa trẻ, có nhiều việc con chưa hiểu biết. Điều chồng con nói là sự thật, thiên hạ của Đại Đường đúng là do cha chồng của con Quách Tử Nghi giữ được đó. Nếu ông ấy làm hoàng đế, thì thiên hạ cũng không phải là của nhà họ Lý chúng ta”.

Hoàng đế khuyên con gái không nên bắt bẻ lời chồng nói rồi tâu với phụ hoàng khép vào tội danh mưu phản, mà phải sống hòa thuận với nhau. Dưới sự thuyết phục của Đường Đại Tông, công chúa không tức giận nữa mà chủ động quay về Quách gia.

Khi ấy cũng vừa hay Quách Tử Nghi biết con trai mình đã nói lời ngông cuồng, ông lập tức trói Quách Ái lại rồi tự mình dẫn Quách Ái vào cung thỉnh hoàng thượng trị tội. Nhưng Đường Đại Tông vẫn giữ vẻ mặt vui vẻ hòa ái, không hề có ý muốn trách tội, ngược lại còn khuyên giải Quách Tử Nghi: “Hai đứa trẻ cãi nhau, có nói hơi quá lời một chút. Chúng ta già cả rồi không cần phải rạch ròi quá như thế. Chẳng phải có câu nói này sao: ‘Không giả ngu giả điếc thì không làm cha vợ được’? Chúng ta cứ giả vờ như không nghe thấy gì là được rồi”.

Quách Tử Nghi nghe xong những lời này, lòng như gỡ được tảng đá lớn trong tâm, lúc ấy mới thấy nhẹ nhõm để quay trở về Quách gia.

Chỗ hay chỗ dở đều là sự thật

Một điển cố khác được ghi chép trong Bắc Tề Thư như sau:

Tề quốc vào thời kỳ Bắc triều có một vị danh tướng được hoàng đế trọng dụng tên là Thôi Xiêm. Thôi Xiêm thích tiến cử nhân tài, ông đã tiến cử Hình Thiệu làm phụ tá cho phủ thừa tướng, trợ giúp Hoàng đế Thế Tông quản lý chính sự cơ mật. Thế Tông nghe lời đề cử, bèn bổ nhiệm cho Hình Thiệu một chức quan, sau đó còn xem trọng và tín nhiệm Hình Thiệu.

Hình Thiệu giữ chức quản lý cơ mật chính sự nên có nhiều cơ hội tiếp cận Thế Tông. Những lúc nói chuyện với hoàng đế, ông ta thường hay nói về khuyết điểm của Thôi Xiêm, khiến Thế Tông không hài lòng.

Một ngày, Thế Tông nói với Thôi Xiêm: “Khanh luôn nói rằng Hình Thiệu rất tốt, nhưng Hình Thiệu hay nói khanh không tốt, hắn đúng là một kẻ tầm thường!”.

Thôi Xiêm bình tĩnh nói: “Hình Thiệu nói ra nhược điểm của thần, thần chỉ ra điểm tốt của Hình Thiệu, chúng thần đều nói lời chân thực, không có gì sai cả”.

Thôi Xiêm khoan dung đối đãi với người khác và dùng thái độ nghiêm khắc để tự ước thúc bản thân mình. Ông không chỉ tán dương ưu điểm của người khác và bao dung khuyết điểm của họ, mà còn có thể dùng thái độ thản nhiên để đối diện với lời phê bình. Đây chính là phong thái của người khoan dung độ lượng, chỉ có người đạo đức cao thượng mới có thể đạt đến cảnh giới như thế.

Cổ nhân có câu: “Khoan dĩ đãi nhân, nghiêm dĩ luật kỷ” (khoan dung rộng rãi với người khác, nghiêm khắc với chính bản thân mình). Nhưng làm được điểm này thực không dễ dàng. Bởi chúng ta thường có thói quen quan sát khuyết điểm của người khác, chứ không nghiêm túc ước thúc bản thân mình. Lúc đối diện với những lời phê bình, chúng ta thường hay trách cứ người khác. Muốn phát hiện khuyết điểm của người khác thì rất đơn giản, nhưng muốn tự quay lại xét bản thân mình có những sai lầm và khuyết thiếu gì không, thì không phải là điều dễ dàng.

Vây nên, Phạm Thuần Nhân – một học giả kiêm chính trị gia triều đại nhà Tống đã dạy em trai rằng điều then chốt để làm một người có đức chính là: “Dĩ trách nhân chi tâm trách kỷ, thứ kỷ chi tâm thứ nhân”. Ý tứ chính là lấy cái tâm tình trách cứ người khác để trách bản thân mình, dùng cái tâm rộng lượng đối với bản thân để tha thứ cho người khác.

Theo BLdaily
Ngọc Ny biên dịch